ÇİFT ODAKLI ÖĞRETİM
“Çift Odaklı Öğretim” matematik öğretiminde, kavram ve genellemelerin kazandırılmasını birinci odak, kazanılan bilgi ve becerilerin derinleştirilmesini ikinci odak olarak belirleyip, öğretimi bu iki odaktaki çalışmaların detaylandırılması ile tamamlamayı esas alan öğretim modelinin adıdır.
Birçok ülkenin, öğretim programlarını revize ederken, matematik ve fen okuryazarlığı, ana dilini kullanma becerilerini ölçen PISA değerlendirmelerinin sonuçlarını referans almakta olması (Breakspear, 2012), matematik öğretiminde matematik okuryazarlığı becerilerinin gelişiminin önemini ortaya koymaktadır. Bu durumun bir yansıması olarak ülkemizde de 2018 yılında uygulamaya konan İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’nın özel amaçlarından ilki “Öğrenci, matematik okuryazarlığı becerilerini geliştirebilecek ve etkin bir şekilde kullanabilecektir.” şeklinde ifade edilmiş diğer maddelerde de matematik okuryazarlığı yeterliklerine geniş ölçüde yer vermiştir.
Bu durum, matematik öğretimini tüm bileşenleriyle (içerik, öğretim yöntem ve teknikleri, ölçme ve değerlendirme faaliyetleri) bir bütün olarak ele alıp, Matematik Okuryazarlığını geliştirmeye uygun hale getirme ihtiyacını doğurmuştur. “Çift Odaklı Öğretim İle Matematik Okuryazarlığının Artırılması” projesi bu ihtiyacı temel almaktadır. Projenin konusu Matematik Okuryazarlığını yeterlikleri, bilgi ve becerileriyle birlikte ele almak ve geliştirmek amacıyla tasarlanan “Çift Odaklı Öğretim Modeli” ni geliştirmek, denemek ve sonuçlarını değerlendirmektir”
Öğretimde yapılandırmacı kuram, bilginin nasıl oluştuğu bilgisini esas almasından ötürü yaygın kabul görmektedir. Yine Gerçekçi Matematik Eğitimi (GME), özel olarak matematiğe ait bir öğrenme kuramı olup, matematik kavramların doğasına uygun olarak öğretimde yatay ve dikey matematikleştirme süreçleri esas alınarak yapılmaktadır ve bu matematik kavramların öğretimine uygun düşmektedir. Öğretimde sorun bu kuramlardan en etkin şekilde nasıl yararlanılacağı hususunda ortaya çıkmaktadır. Çift odaklı öğretimde bu kuramların öğretime yansımaları ağırlıklı olarak birinci odakta olmaktadır.
Matematiksel kavramlar, genellemeler ve becerilerin kazandırılmasında iki temel noktadaki çalımalar öne çıkmaktadır. Bunlar;
Çift odaklı öğretim modeli, öğrenme kuramları ile uyumlu olarak bu iki noktayı öne çıkaran ve öğretimi bu iki odak nokta etrafında geliştirmeye dayanan bir model olup odaklardaki çalışmalar ve aralarındaki farklar şöyle açıklanabilir.
Birinci odak, öğrencilerin öğrenme sürecine sahiplik ettiği, kendi öğrenmelerinin sorumluluklarına ortak olduğu öğretim etkinliklerinin vasıtasıyla kavram veya genellemenin kazandırıldığı, becerilerin geliştirildiği çalışmalardan oluşmaktadır. Buradaki etkinlik, derste ardı sıra yapılan birtakım işlemler bütününden farklı olarak, zihinsel bir karmaşa içeren ve bu karmaşanın kaldırılması için esnek düşünmeye, düşüncesini açıklamaya, savunmaya ve tartışmaya yer veren uygulamalı çalışmalardır. Etkinlik seçimi, öğretimi yapılan kavram ve genellemenin doğasına uygun olarak yapılmaktadır. Birinci odakta yapılan öğretimin geleneksel öğretimden en büyük farkı, kavram ve genellemelerin kazandırılması ile ilgili öğretim tasarımında GME, yapılandırmacı öğretimin, esas alınmasıdır. Ayrıca matematik bilginin soyutlanmasında “Tanıma, kullanma. Oluşturma ve pekiştirme(RBC+C) modeli öğretimde bir temel referans olarak dikkate alınmaktadır. İster GME’ye uygun, ister yapılandırmacı kurama uygun olsun bu aşamadaki etkinliklerin, öğrencilerin düşünce üretmelerine ve birbirlerinin düşüncelerini tartışmalarına yer veren özellikleri ile Matematik Okuryazarlığı yeterliklerinin doğal olarak ortaya çıkmasına yol açmaları beklenir. Burada risk, öğrencilerin etkinliğe ilgi duymamaları durumunda ortaya çıkar ve bu riskin azaltılması, öğretim etkinliklerinin nitelikli tasarlanması ve alternatif etkinliklerin planlanmasıyla sağlanabilmektedir. Bu aşamada ayrıca kavramlar üzerinde düşünmeyi gerektirecek, “kavramsal anlamanın derinleşmesini” sağlayacak sorulara yer verilir.
İkinci odak, kazandırılan kavramların ve genellemelerin pekiştirildiği ve derinleştirildiği aşamadır. Matematiksel kavram ve genellemeler kazandırıldığında kırılgan olurlar (Dreyfus vd., 2001). Geleneksel öğretimde bu aşama için hakim davranış olan alıştırma çözmenin yanı sıra, “Çift Odaklı Öğretimi’n bu odağında öğrenilen bilgi ve becerileri gerektiren yaşamsal problemlere ve uygulamalara yer verilir. Matematik Okuryazarlığı problemlerinin çözümüne yer verilecek aşama da burasıdır. Önerilen modelde ikinci odakta Matematik Okuryazarlığı problemleri ve yaşamsal uygulamalara yer vermekle bilginin beceri ile bütünleşmesi ve buna bağlı olarak bilginin gerekliliğine olan inanç güçlendirilmekte ve bilgi içselleştirilmektedir. Bu odakta Matematik Okuryazarlığı sorularına yer vermekle okuryazarlık becerilerinin göz ardı edilmesinin önüne geçilmektedir. Konuya ilişkin rutin olmayan problemlere de bu aşamada yer verilir. Rutin olmayan problemler, düşüncenin yeniden organizasyonun gerektirmelerinden ötürü matematik okuryazarlığı yeterliklerinin gelişimine ciddi katkı verirler.
Ders tasarımında yoğun bir ön hazırlık gerektiren bu aşama, uygulamaların yapılması ile matematiksel dil ve araçları kullanma ile ilgili yeterliklerin (temsil etme, sembol ve formal dili kullanma, iletişim ve matematiksel araç ve gereçleri kullanma) kazanılmasına yol açar. Ayrıca bu çalışmalar, öğrenilen bilginin yaşamdaki yararlarını ortaya koyacağı için matematiğe karşı değer duygusunu geliştirir ve “bunu niçin öğreniyoruz?” sorusunun kendiliğinden ortadan kalkmasına yol açar.
Her iki odakta yapılan öğretimde öğrencilerin kendi düşüncelerini kolayca açıklayabilmelerine imkan verecek yarı yapılandırılmış çalışmaların yapılması önemlidir. Bir tartışma başladığında tartışmaya ayrılan zaman sınırlandırılmamalı ve konuyu özetlemek için tartışmanın sönmesi beklenmelidir.
Bir konu ile ilgili her iki odaktaki çalışmalar, aynı ders saatine sığabileceği gibi bazen bir odaktaki çalışmalar bir ders saatini doldurabilir ve diğer odaktaki çalışmalar bir başka ders saatine/saatlerine kalabilir.
Çift odaklı öğretim ve temel aldığı kuramlar (yapılandırmacılık ve GME) ile ilgili daha detaylı bilgilere aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
https://uludag.edu.tr/dosyalar/ciftodakliogretim/cift_odakli_ogretim_nedir.docx
